استرس و اضطراب در شرایط‌های خاص و هیجانی سراغِ هر کسی می‌آید. در واقع، داشتن استرس در زمان‌هایی مثل مسابقه، امتحان، پروژه‌های کاری یا موقعیت‌هایی شبیه به این‌ها، تا حد نرمالش خیلی هم طبیعی و عکس العمل عادی بدن است.
اما مسئله جایی جدی می‌شود که این استرس از حد طبیعی خودش خارج می‌شود و به جایی می‌رسد که ممکن است فرد به خود یا اطرافیانش آسیب برساند. رفلکس‌های عصبی که از طریق اضطراب شدید به انسان وارد می‌شود، میزان مختلفی دارد و اگر شدید باشد، غیر قابل کنترل می‌شود و می‌تواند خطرناک باشد.
طولانی شدن استرس‌های شدید، باعث می‌شود بیماری‌های خطرناکی سراغ‌تان بیاید. قطعاً بخاطر مشکلاتی که استرس به‌وجود می‌آورد، بارها از خودتان پرسیده‌اید که درمان استرس شدید چطور امکان پذیر است؟
حتی اگر نمی‌دانید علائم استرس و یا عوارض استرس چیست و چه خطرهایی دارد؟ کنار من بمانید تا تمام آن‌ها را برایتان توضیح دهم.
استرس چیست؟
شاید پرسیدن این سوال که اصلاً استرس چیست و چه معنی دارد، برای خیلی از شماها عجیب باشد. امّا واقعا همه شما از ماهیت اصلی این فرآیند در روان آدم‌ها خبر دارید؟
اگر بخواهم اضطراب و استرس را ساده‌تر برایتان تعریف کنم، باید بگویم که استرس یک ری اکشن و حالت طبیعی و ناخودآگاه است که ذهن و حافظه برای در امان ماندن از موقعیت‌های سخت و خطرناک، از خود نشان می‌دهد.
اصطلاح عامیانه‌تر این تعریفی که گفتم، دلشوره است. تقریباً همه آدم‌ها با این احساس آشنا هستیم. این استرس، اضطراب یا به قول خودمان دلشوره، در دوره‌های خاصی از زندگی مثل تحصیل، ازدواج یا مادر شدن، کمی شدت پیدا می‌کند.
داشتن استرس به اندازه طبیعی و نرمالش در بعضی موقعیت‌ها اتفاقاً خیلی هم لازم است. مثلاً داشتن استرس از قبول نشدن در امتحان، باعث می‌شود که شما دقت و زمان بیشتری برای یادگیری درس خواندن به خرج دهید.
یا اگر استرس دارید که به موقع به مهمانی یا هر جایی که دعوت می‌شوید برسید، می‌توانید برنامه‌ریزی بهتری برای خودتان داشته باشید و کمی زودتر از زمانی که باید، راه بیفتید. این موقعیت‌ها و شرایطی شبیه به این ها، مواردی هستند که همه ادم‌ها در هر سن و سال و جنسیتی آن را تجربه می‌کنند.
اگر اندازه و میزان استرس در این موقعیت‌ها، نرمال و طبیعی باشد، خیلی راحت، با چک کردن و بررسی کردن بعضی چیزها برطرف می‌شود. امّا امان از وقتی که این استرس شدت پیدا کند و خود را به شکل حمله‌های عصبی و اختلالات روانی نشان دهد؛ اینجاست که کار خیلی سخت‌تر می‌شود.
از دستش نده: پرخوری عصبی چیست و چطور آن را درمان کنیم؟
نشانه‌های استرس شدید
استرس در هر مرحله‌ای علائم و نشانه‌های خاصی دارد. استرس‌های نرمال و طبیعی به شکل‌های مختلفی سر و کله‌شان پیدا می‌شود. منظورم از این شکل‌های مختلف، حالاتی مثل تنگی نفس، عرق کردن، لرزش بدن، دلهره و افزایش ریتم و ضربان قلب، است.
این علائم هنگام داشتن استرس برای اکثر افراد اتفاق می‌افتد. شدت تنگی نفس یا تپش قلب زمانی بیشتر می‌شود که شخص دچار اضطراب شدید شده باشد.
ولی خُب از کجا باید متوجه شوید که دچار استرس شدید شده‌اید یا نه؟
اگر علائمی که در ادامه می‌گویم را داشتید، به احتمال خیلی زیاد، درگیرش هستید:
بد خلقی و عصبانیت شدید
افرادی که دچار اضطراب شدید می‌شوند، کنترل زیادی روی اعصابشان ندارند. یعنی حتی اگر دقت کرده باشید، ممکن است سر مسائل خیلی ساده و کوچک که به نظر دیگران اهمیت چندانی ندارند، خیلی زود از کوره در بروند و عصبانی شوند.
عصبانیت شدیدی که اتفاق می‌افتد، بخاطر فشارهایی است که به خاطر استرس به افراد وارد می‌شود. اگر شما هم از کوچکترین حرف یا اتفاق حسابی بد اخلاق می‌شوید و اعصابتان بهم می‌ریزد، احتمالش وجود دارد که درگیر استرس شدید شده باشید.
کلنجار رفتن با افکار منفی
وقتی شدت استرس و اضطراب بیشتر می‌شود، افکار منفی و مرتبط با اتفاقات تلخ و خطرناکی که در گذشته رخ داده، به مغز انسان حمله می‌کنند. این حجم افکار منفی آنقدری است که معمولاً چنین افرادی، به هیچ وجه حواسشان با شخص دیگر یا یک اتفاق، پرت نمی‌شود.
نگران نباشید؛ منظورم افکار خیلی عادی و کمِ معمولی نیست. هر چند باید این موارد را هم جدی بگیرید. چون شاید شما به استرس شدید مبتلا نباشید، ولی قطعاً احتمالش وجود دارد که نقطه شروع این اختلال باشد.
لکنت زبان گرفتن
بعضی افراد زمانی که دچار استرس می‌شوند، تمرکزشان را در حرف زدن از دست می‌دهند. حمله‌های عصبی که از اضطراب زیاد به آن‌ها وارد می‌شود، باعث می‌شوند که یک حالتی مثل لکنت زبان یا تکه تکه حرف زدن پیش بیاید.
اگر شما هم بخاطر فکر کردن به مسائل مختلف، لکنت زبان می‌گیرید و یا صبحت کردن‌تان تکه تکه می‌شود، متاسفانه شما درگیر استرس از نوع شدید آن شده‌اید.
اختلال در خواب
یکی دیگر از علائم استرس عصبی، بی خوابی و اختلال در خواب است. یعنی قطعاً خواب کسی که درگیر استرس شدید باشد، بهم می‌ریزد و مثل سابق، نه خوابش به اندازه کافی است و نه کیفیت خوبی دارد.
بنابراین یکی از ساده‌ترین راه‌های اینکه متوجه شوید گرفتار اضطراب شدید شده‌اید یا نه، این است که به کمیت و کیفیت خواب‌تان توجه کنید. اگر نظم، اندازه و کیفیت خواب‌تان کم شده باشد، احتمالش وجود دارد که درگیر این اختلال شده باشید.
کم شدن تمرکز
علامت دیگری که نشان می‌دهد احتمالاً درگیر استرس و اضطراب شدید شده باشید، نداشتن تمرکز کافی برای انجام کار‌های مختلف است. یعنی این‌طوری که وقتی دچار استرس شدید می‌شوید، حتی برای انجام کار‌های خیلی ساده مثل لباس پوشیدن هم تمرکز ندارید و اصلاً نمی‌دانید می‌خواهید چه کار کنید.
اگر برای هر اتفاق و حرفی دائم با خودتان کلنجار می‌روید و مضطرب می‌شوید و در کنار این‌ها، برای حتی ساده‌ترین چیزها هم نمی‌توانید تمرکز کنید، به احتمال خیلی زیاد شما استرس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنید.
از دستش نده: چرا به مغز به ورزش نیاز دارد؟ | 3 دلیل اصلی این موضوع
عوامل ایجاد استرس شدید
خُب، تا ابنجا متوجه شدید که استرس شدید می‌تواند چه علائمی داشته باشد و چطور خودش را در زندگی روزمره ما نشان دهد.
حتماً برای شما هم این سوال پیش آمده است که اصلاً چه چیزی باعث می‌شود که آدم‌ها دچار اضطراب شدید شوند و این مشکلات برایشان پیش بیاید؟
اتفاقات زیادی ممکن است باعث بروز این اختلال و آسیب عصبی شوند؛ اتفاقاتی مثل:
- ابتلا به بیماری‌های خطرناک و صعب العلاج
- فضا و شرایط کاری متشنج
- اختلافات خانوادگی
- دعوا‌ها و مشکلات زناشویی
- مرگ عزیزان و نزدیکان
- اعتیاد
- خشونت‌های خانگی
- تعرض یا تجاوز جنسی
- داشتن روابط غلط و مسموم
خطرات ناشی از داشتن استرس و اضطراب عصبی شدید
زمانی که حمله‌های عصبی و تنش‌های روانی ناشی از استرس شدید بیشتر می‌شود، می‌تواند خطرات زیادی را برای سلامت روانی و جسمی شما داشته باشد. اکثر بیماری‌های سخت جسمی، ریشه‌های عصبی دارند.
خیلی از فشار‌های عصبی مثل ترس یا استرس شدید، باعث می‌شود که هورمون‌ها و سلول‌های دفاعی بدن حالت تهاجمی به خود بگیرند و باعث ایجاد غده‌های خطرناکی مثل غده‌های سرطانی شوند.
خطرات دیگری که با داشتن استرس و اضطراب زیاد ممکن است دچارشان شوید، می‌توانند اتفاقاتی مثل، شرایط زیر باشند:
- ابتلا به انواع وسواس‌های فکری، عصبی و بهداشتی
- ابتلا به بیماری‌های خطرناک جسمی مثل انواع سرطان و دیابت
- بروز سکته‌های قلبی و مغزی
- انجام کار‌های خطرناک و آسیب به دیگران
- کاهش تمرکز و حافظه و ابتلا به درگیری‌ها و بیماری‌های ذهنی
نوشیدنی‌های کاهنده استرس
خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های طبیعی، همیشه تاثیرات خوب و زیادی در رسیدن به آرامش و کنترل استرس‌های عصبی داشته‌اند. غذا‌های مضر و دارای چربی زیاد مثل غذا‌های فست فودی، غذا‌های خیلی چرب و شیرینی‌جات، تاثیر زیادی روی اعصاب دارند.
این غذا‌ها، علاوه‌بر اینکه باعث چاقی و تجمع کربوهیدرات‌ها در بدن شما می‌شوند، این خطر را هم برایتان دارند که در موقعیت‌های ضروری و فورس-ماژور، شما را دچار اضطراب شدید کنند.
یکی از موثرترین راه‌هایی که به شما در رسیدن به آرامش و کنترل اعصابتان کمک می‌کند، نوشیدن روزانه چند بار از دمنوش‌ها و دم کرده‌های طبیعی مثل این نوشیدنی‌هاست:
- چای سبز
- چای بابونه
- رازک
- سنبل کوهی
- چای نعنا
- اسطوخدوس
- گل گاو زبان
- گلاب
از دستش نده: چطور می‌توانیم تغذیه سالمی داشته باشیم؟
راه‌های درمان استرس شدید
خیلی از افراد در شرایطی که دچار استرس‌ها و تنش‌های عصبی زیادی می‌شوند، دارو‌های مسکن و اعصاب را بدون مشورت با پزشک مصرف می‌کنند. وقتی شما برای طولانی مدت و خودسر بخواهید از این داروها استفاده کنید، نسبت به آن‌ها اعتیاد پیدا می‌کنید.
وابستگی ناشی از مصرف این داروها آن قدر می‌تواند روی اعصابتان تاثیر داشته باشد که اگر حتی مشکل عصبی یا استرسی هم نداشته باشید، مجبور هستید که مصرف این داروها را ادامه دهید؛ چرا؟ چون دیگر بدنتان را به این روش آرام شدن عادت داده‌اید.
روش‌های اصولی و سالم زیادی هستند که شما با انجام‌شان می‌توانید روحیه خودتان را تقویت کنید و از درگیری با شرایط عصبی و استرس زا در امان باشید. راه‌حل‌هایی که الان برایتان توضیح می‌دهم را خوب به یادتان بسپارید:
شرایطتان را انکار نکنید
قبل از انجام هر کاری، باید این مسئله را قبول کنید که شما دچار استرس شدید و نگرانی‌های بیش از حدی هستید که باید آن را درمان کنید. پذیرفتن این موضوع باعث می‌شود که خودتان برای رسدن به آرامش و برطرف کردن مشکل، پیش قدم شوید و سراغ راه‌های درمان موثر و سالم بروید.
چند ساعت در روز ورزش کنید
ورزش در هر شرایطی می‌تواند روحیه و انرژی شما را افزایش دهد. وقتی خودتان را مجبور به انجام حرکات ورزشی و تحرک می‌کنید، با کشیدن نفس‌های عمیق، اکسیژن را وارد مغز و ریه‌هایتان می‌کنید، شاداب‌تر می‌شوید، آرامش بیشتری پیدا می‌کنید و می‌توانید کنترل بیشتری روی اعصابتان داشته باشید.
مدیتیشن و یوگا را جدی بگیرید
حرکات و ورزش‌های زیادی برای رسیدن به آرامش و تمرکز بالا وجود دارد که موثرترین‌شان، ورزش یوگا و انجام حرکات مدیتیشن است. با انجام ورزش‌های مخصوص یوگا و تمرینات مدیتیشن، آرامش و کنترل اعصابتان را بیشتر می‌کنید.
انجام تمرینات این ورزش‌ها باعث می‌شود که دیگر دچار تنش‌های شدید و استرس و اضطراب زیادی نشوید.
حتی تمرکز و حافظه‌تان را هم بیشتر می‌کند. خوبی این ورزش این است که نه امکانات و لوازم خاص و گرانی می‌خواهد و نه احتیاج به جای خاصی دارد. شما با داشتن یک گوشه آرام در خانه و یک زیر انداز تمیز و سالم، می‌توانید خیلی راحت حرکات مدیتیشن را انجام دهید.
از مکان و آدم‌های استرس زا، دور باشید
یکی از مهم‌ترین کارهایی که برای درمان و کاهش استرس باید انجام دهید، این است که از مکان‌ها و آدم‌هایی که شما را دچار تنش و اضطراب می‌کنند، تا جایی که ممکن است دور بمانید. باور کنید شاید فکر کنید خیلی کار ساده‌ای است؛ ولی همین کار ساده می‌تواند تا حد زیادی به شما در درمان استرس کمک کند.
عادت‌های غلط غذایی را اصلاح کنید
رژیم غذایی‌تان را از غذا‌های چرب و مضر پاک کنید. خوراکی‌ها و تغذیه‌های سالم زیادی هستند که می‌توانید جایگزین غذا‌های چرب و مضر کنید.
خیلی از غذا‌های کم چرب و مقوی، غذاهایی هستند که احتیاجی به صرف هزینه زیادی ندارند؛ پس لازم نیست بابت تهیه آن‌ها نگران باشید. حتی نوشیدنی‌هایی مثل اسموتی‌ها که مواد معدنی زیادی دارند هم می‌توانند مثل یک تصفیه کننده روزانه، بدنتان را از سموم مواد خوراکی پاک کنند.
خلاصه مطلب
خیلی مواقع کنترل استرس و شرایط عصبی کمی سخت می‌شود و ادامه داشتن آن‌ها، می‌تواند به زندگی و کارتان آسیب زیادی وارد کند. برای اینکه بتوانید مدیریت بهتری در این شرایط از خودتان نشان دهید، باید راهکارهای سالم و مفید کنترل استرس شدید را یاد بگیرید.
با توجه به علائمی که گفتم، فکر می‌کنید استرس شدید داشته باشید یا نه؟
